"Balkan Aydinlari ve Yazarlari (BAY)"dan alindi
Annakuli Nurmammedov, Isa Kayajan, Haldar Vulkan
PROFESSOR HORAZMİY’İN YARATICILIK YOLU
VEYA EDEBİYATDA YOLUNUN AÇIK OLMASI
İlk hoca tabii ki Tanrı’dır. Tüm yaratıklar ilk önce Tanrı’nın verdiği güçle bu zor dünyanın ne olduğunun farkına varırlar, sonra bir-birlerini anlarlar. Bilim keşfleri, yaratıcılık, el sanatları birbirinden "Üstad-Çırak” çizgisinde gelişmiştir. Genellikle, edebiyata yeni gelen zihniyete büyük üstadlar "Edebiyatta ak yol arzulayarak” el vermektedirler Professor Horazmiy
Tabii, eğer bizim el vermeye kalkışmak istediğimiz yeni edebiyat yaratıcısının kim olduğunu öğrenince bir çok insan şaşırır, çünkü o 60 yaşını geçen, bir çok doktora ve master öğrencisini yetiştiren, çeşitli alanlarda 20 fazla kitap sahibi olan bir dev bilimadamı Ahmad Hacı Horazmiy’dir. 1948’de Horezm’de dünyaya gelen Ahmad Hacı Hasanoviç Horazmiy’in baba tarafının 18.yüzyıl büyük Türkmen klassik şairi ve düşünürü Mahtumkulu’dan geldiğini, ana tarafının ise büyük alim, ensiklopedi yaratıcısı Muhammed Al-Horazmiy tarafından olduğunu Özbekistan ve diğer ülkelerin büyük bilimadamları, sanat camiyasının tanınmış isimleri günlük basında ve bilimsel neşirlerde ileri sürdüler. Belki, sadece bu durum onun kadim dedesi Horazmiy’in soyadını almasına yetmiştir. O, meşhur din adami Abdulla Kari’nin hemayesinde Kur’an’i öğrenmeye başladığı zaman henüz üç yaşındaki bir çocuktu. Tabii, sonrasında o bir bilge, professör oldu, onu Al-Horezmiy Ödülü ve Özbekistan İlimler Akademisi ödülleri sahibi yaptılar. Basında ondan "Ensilopedici Bilimadamı”, "Horezm’in Onuru” diye bahsettiler. Eğer biz Ahmad Haji Horezmiy, edebiyata beklemeden, üstelik kendisi bilmeden geldi, o 1994’de "Horezm’siz ne yapardı bu dünya?” isimli şiirini yazdı. Bu şiirde şairle dünyanın arasında felfesi bir sohbet gidiyordu. Yazar her dörtlüğün sonunda "Horezm’siz ne yapardı bu dünya?” diye dünyaya soruyor. Dünya ona cevap vermekte zorlanıyor, cevap veremiyor, o yüzden her defa yazarın kendisi şöyle diyor: "Al-Horazmiy, Beruniy’siz geçerdin dünya”, "Büyük Horazmiylersiz geçerdin dunya”. Dünya her defasında yazarın dediğine razı gösterir ve onu onaylamaktır, çünkü o (dünya) şairin karşısında güçsüzdür. Bu şiirin şarkısı Özbek sanatçıları tarafından söylenmektedir, düğünlerin en önemli bir sözü olarak okunur, hatta uluslararası konferanslarda okunmaktadır ve günbe günden onun meşhurluğu ve şöhreti artmaktadır. İlmin ve bilim kurullarının yanında onun felsefi şiiri şöyle yankılanmaktadır: İlim için ömürboyu çeksen müşakkat, Yaradan ozi kollayıp kılar mürevvet, Peygamberler varisi olmuş alimler, Halki için ömürboyu çeker sitemler. Bunların hepsi onun yaratıcılığına halkın saygı sevgisini ve onu tanımasını göstermektedir. Yakında (Mayıs 2009) İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde geçen uluslararası bilimsel-edebi konferansta Horazmiy bir katılımcı olarak kendi bir şiirini Türk ve İngiliz dillerinde okudu, konferansa katılımcılar onu ilgiyle alkışladılar. Sonra onun bu "Mübarek Olsun” şiiri Oxford’un "Üpek Yolu” yayın evi tarafından neşredilen kitapda Özbek, Türk ve Rus dillerinde yayınlandı.
1999’da onun "Vekil kitabı zor şartların altında yayımlanmıştır ve bu kitap bir olay olmakla beraber yazarına getirdiği ün kadar da ona bir çok problem yaratmıştır. Bu kitaba ünlü gazeteci Şavkat Bolta’nın şöyle bir başlıklı "Kahramanlıkla Yazılmış Kitap veya Hastalığı Kesen Balta” isimli resmi yazısı yayınlandı, bu ise bu kitabın ismini ve meşhurluğunu daha da artırdı.
Neticede "Vekil” iki senenin devamında (1999 - 2000) "Selskoyo Hozyaystvo Uzbekistana” (Özbekistan Tarımı”) bilimsel-üretim amaçlı dergide yayınlanmıştır. Aynı senede, "Vekil” yayımlandığı zaman onu "GULAG Takımadalarına”, yazarın kendisini ise, "Özbekistan’ın Soljenistsin’i” olarak adlandırıyorlar. Bunun nedeni ise yazar Toyir Uçkun tarafından çeşitli yayınlarda Özbek, Rus, Türk ve İngiliz dillerinde "Üzbekistan’ın Soljenistsin’i ve Onun Kitabı” isimli makale yayımlanıyor. Bu ise ‘professör’ Horazmiy’in sadece bir bilimadamı değil, bir yazar olarak da ün kazanmaya başlamasının başlıca nedenlerinden olmuştur.
2001’de "İlime Adanmış Ömür” ismiyle onun hatıralarının 1.cildi kitap olarak yayınlanmıştır. Kısa sürede kitap çekememişlerin ve iftiracıların akınına uğramıştır. Kitabın dağıtılması durdurulmuş, orada gösterilen her bir delil ve fikrin araştırılmasına başlanılmıştır.
 Kim bu kitabın yayınlanmasıyla bağlantılı olmuşsa, herkes baskı altında tutulmuş veya görevinden olmuştur. Kitabın yazarına ise cinayetle ilgili dava açmışlardır. İyi ki, çok yakın bir zaman içerisinde "Selskoyo Hozyaystvo Uzbekistana” (Özbekistan Tarımı”) dergisi bu kitap hakkında Özbkistan’ın meşhur bilimadamları, bioloji alanından Özbekistan’da resmi devlet dereceli bir isim, Prof.Dr.O.H.Hasanov’un ve sufi bilimi alanından Prof.Dr.O.Usmanov’un resmi yazılarını yayımlıyor. Bu yazarlar "İlime Adanmış Ömür” isimli kitabın yazarın hayatı ve işleri doğrultusunda yazılmış bir hatıralar eseri olduğunu onaylıyorlar. Bu kitabın birçok bölümü okurlar için bir elkitabı niteliğindeki eser niteliğini taşıyorsa, onun bazı bölümleri tarihte yeni bir sayfalardır. Zamanın siyasetçilerinin, bazı yüksek makam yetkililerin istek ve düşüncelerine karşı gelmek, neticede huzursuz edici olay, ilk bakışta yazarın bu harekatı onlar için takdir edilemecek bir durum, ama bu insanlar ve adalet adına yapılıyorsa, o zaman bu bir kahramanlık harekatı olarak algılanmaktadır. Malaasef, bu kitap yeteri kadar sayıyla basılmamıştır. Eğer ilgili makamlar (yetkililer) bu kitabın ikinci baskısını çok basarlarsa, o zaman bu halk için önemli ve yararlı bir iş olurdu. Bu kitap hakkında Özbekistan’ın "Kalb Kuzi” (Kalbin Gözü, Şubat 2001), "Darakçi” (Haberler, 18.10.2001 ve 3.01.2002) ve "Özbekistan Ovozi” (Özbekistan Sesi, 5.09.2001) isimli merkezi gazetelerinde ünlü gazeteciler tarafından sıcak yazılar yayınlandı. Kısa zaman içinde yasaklanan bu kitap okurların çok sevdiği kitaba dönüşmüştür. A.Horazmiy’in "Kısmet” isimli kitabı 2002’de yayınlandı. Ünlü gazeteci Şövket Bolt’un bu kitaba yazdığı takdim makalesinde belirttiği gibi, "Bu kitap sadece her okurun kalbini derinden etkilemekle yetinmeden, aynı zamanda o patlayıcı bir gülkü de yaratmaktadır.” Onun "Kısmet” kitabı her bir okur için, daha önceki kitabı "İlime Adanmış Ömür” isimli kitabının devamıdır, bu kuşkusuz büyük takva Muhammad Buhariy’in hayatı hakkındadır. Horazmiy’in bu kitabı geniş okur kitlesine hedeflenmiştir, biz onun genç nesli hayırlı, sabırlı ve umutlu insanlar olarak yetiştirmek açısından çok büyük öneminin olduğuna inanıyoruz. Bu kitap saygın internet sayfalarında yayınlandı ve okurların sıcak takdirini kazandı. A.Horazmiy’in "Kur’an’ı Kerim’den Kısa Dersler” kitabında Kur’an’ın tarihi, onun yaratılışı, her bir Süresinin özeti kısa ve aydın bir biçimde anlatılıyor. Aynı zamanda Sürelerin, Ayatların ve sık-sık kullanulan ve okunan duaların kısa özeti verilmektedir. Bu kitap kim Kur’an’ı Kerimi ve İslam’ı seviyorsa onlar için hedeflenmiştir. Bu kitap henüz elyazması halindeyken kserokopya veya elyazıları ile dağıtılmıştır. Bu birçok insanın dua okumasını sağlamaya yardımcı olmuştur. A.Horazmiy’in Kur’an’î Kerimi’nin ve öbür kutsal kitapların şiirleri esnasında kaleme aldığı dörtlük bir sufi mantığı ile şöyle yankılanmaktadır: Riza gerek – takdirine, Şükür gerek – bu kuluna, Sabır gerek – zorluklara, Umut gerek – iyi güne. Bu dörtlüğün yüzlerçe evin duvarında insanların hayatlarında iyi bir tavsiyeci niteliğindeki değerinin olduğunu söylemek dikkate değer bir husustur. Onun "Hadis Öğrenimi” isimli kitabının 2.baskısı 2007’de kendi yayını olarak Londra’da yayımlandı.
 "Hadis Öğrenimi” geniş okurlar kitlesine hedeflenmiştir ve bu kitap ensilopedik ve bilimsel kaynaklar, aynı zamanda yazarın kendi araştırmaları esnasında yazılmıştır. Kitapda Hadis, sufi bilimi, aynı zamanda dini ve dini olmayan bilimler kısa ve aydın bir şekilde verilmiştir. Bu kitap "Yangi dunyo” (Yeni Dünya) gibi saygın internet yayınlarında yayımlanmıştır. Prof.Dr.Horazmiy’in bu kitabı İngiltere’nin merkezi camilerinin (Jome) imamları tarafından el kitabı olarak kullanılmaktadır. A.Horazmiy’in hayatının bir kısmı anlatıldığı "İslam ve Tarikat Yolunda” isimli makalede (uzbekistanerk.org, 01.02.2009) onun yazarı "2006’dan başlayarak İngiltere’nin merkezi (Jome) camilerinde "Sufi ve Tarikat”, "Nakşibendi Talim ve Tarikatı” temalardan konferanslar vermesi, bu sufi tarikatının temsilcileri tarafından "Şeyh Horazmiy” olarak saygı görmesi dikkate değer bir hususdur.” Bu şunu gösteriyor ki, Horazmiy sufi edebiyatında da birşeyler yapmaya gayret ettiğini gösteriyor. Horazmiy’in yaratıcılığında hicivin met edilecek kadar ayrı bir yerinin olduğunun söylersek bu hiç bir şekilde abarttığım olamaz. Haldar Vulkan gibi edebiyatçı da "O bir zeki yazar, hiciv hikayelerinin ustadıdır” diye yazıyor. Onun "Horazm Hicivi” isimli kitabı bu hicivsel türde yazılmış ve 2009’da Londra’da kendi yayını olarak basılmıştır, aynı zamanda bu hikayeleri çeşitli internet sayfalarında verilmiştir. Horazmiy’in bu kitabının kserokopyadan çoğaltılarak dağıtıldığı da bir gerçektir.
 Onun "Horazm Hicivi’ni” okuyarak "Hocam, sizin bu hikayeleriniz dünya klassik edebiyatından alındı mı?” veya "Sizin hikayeleriniz Abdulla Kahhar’ınkine benziyor, siz onun çırağı mısınız?” diye bazı inli yazarlar, gazeteciler soruyorlar. Tabi ki Horazmiy’in yaratıcılığını boşuna dünya klassiklerine, onun kalem uslubu ise Özbek hikayelerinin ustadı, şöhret sahibi Abdulla Kahhar’ınkine benzetmiyorlar. Edebiyatın çeşitli türlerinde birçok kitap yazan, "Hicivsel Hikayelerin Ustadı”, "Özbekistan’ın Soljenistsin’i” olarak bilinen Horazmiy şöyle diyor: "Bir atalar sözüne göre, "Eğer hastalığı saklarsanız, ateş onu açığa çıkarır”, ben de bir eksiğimi açık söylemek istiyorum. Okul, bilimsel, ensiklopedi ve dini kitaplarının dışında ben düz yazı türünde (roman, öykü, hiciv ve sayrı) veya şiir kitabını okumuş değil. Malaasef, bu kitapları okumak için ben de zaman olmadı. Zaman bulduğumça ben tabi edebi kitapları okuyacağım.” Horazmiy’in bu sözleri bizleri hayrete düşürüyor. Onun bu sözleri sanki biz bir şeyleri keşfediyoruz: Belki Horazmiy hiç bir şey, yani ne düz yazı ne şiir okumadan (yoksa bunu iyi nitelikte örnek almak da hoş değil) kendi özgün kalemini oluşturmuş, belki, bu yüzden onun kalemi kimsenin kalemine benzemiyor, uslubu kendi doğallığını koruyor. Belki, bu yüzden onun eserleri kapışılıyordur. Buna benzer bazı örnekler getirmek mümkün. Hive’den Bibişa, Rusya’da bir günlük işlerde çalışan bir işçi, tıpkı Horazmiy gibi edebiyata hiç dahılı yok. Eğer edebi redaktörün sözleriyle söylersek (Bibişin yazıları): "Tamamı yalnış ve edebi gramerden yoksun, bu yüzden 30’dan fazla yayın evinden ret cevabım alan ve "Bunlar bir kuruş etmez!” diye onaylanmıştır.” Ne zaman Bibişanın eserleri kitap olarak yayınlandığında Russiya’da kısa zamanda en çok okunan yazarların arasına giriyor. Bu bilgisiz Bibişa saygın edebiyata nazaran Russiya’da en çok okunan, şöhratlı bir yazar oluyor. Bu durum bize Horazmiy’in hem edebiyata bir yaratıcı olarak gelişini hatırlatıyor. Şunu belirtmemiz gerekir ki, bir nebze Horazmiy ve Bibişa’nın yaratıcılık yolları birbirine benzese de, onların kalemi alimin ve (alim olmayan) Bibişa’nın yaratıcılığı açıdan kıyaslaşamaz. Geçen sene Özbekistan’ın saygın bir bilimsel dergisi olan "Bilim Teknolojisi’nde” MANEB Uluslararası Akademi’de Akademik, Prof.Dr. P.Kalandarov’un "60 yıl – Ensilopediçi Bilge’ye” isimli makalesi yayınlandı. Bu makalede "A.Horazmiy "Bilge’nin Kaderi” isimli kalın bir romanı bitirmek üzere diye yazıyor. Bu bize Horazmiy’in edebiyata büyük katkı sağlayacağı umudu veriyor. Bu yüzden Prof.Dr.Kalandarov’un bu sözleri dikkate değerdir. Yakında sanatçı aydınların yayını olan "Yangi Dunyo” internet sayfasında A.Horazmiy’in birçok edebi eseri yayımlandı. Orada Horazmiy’in okurlara hitaben bir yazısı vardı: "Benim hayatım tarlada toprakla geçti. Ben bir edebiyatçı değil, öyle olmak da istemiyorum. Bu yüzden benim edebi yazılarım kazma kürekle yazılan işlere benziyor. Benim yaratıcılığıma herhangi (olumsuz olsa dahi) notlar veya teklifler olsa da ben onları saygı ve şükranla karşılayorum ve gerekenini yapıyorum.” Bu sözleri A.Horazmiy’in mütevazılığı sayalım. Onun düşünce makaleleri Özbek, Rus, Türk ve İngiliz dillerinde çeşitli yayınlarda yayımlanmış, onlar çeşitli saygın okurlar tarafından sıcak karşılanmış, bublar da onun temel edebi ürünleridir. İlime ve üretime büyük katkısı olan büyük bilge Prof.Dr.Ahmad Hacı Horazmiy edebiyatta da özgün bir çizgiye sahiptir, onun edebiyatta daha saygın eserler yaratmasını canı gönülden isteyerek yolunun açık olmasını istiyoruz.
Annakuly Nurmammedov, Uluslararası Mahtumkulu Ödül Sahibi, yazar ve diplomat.
Prof.Dr.İsa Kayacan, dev bilimadami va yazar.
Haldar Vulkan, şair ve yazar.
Makalanın Yazarları Hakkında
Annakuly Nurmammedov (Annaguli Nurmemmet), 1959 Türkmenistan doğumludur. O, meşhur yazar, şair, gazeteci ve diplomattır. Kendisi Türkiye Yazarlar Birliği ve eski SSCB Yazarlar Birliği üyesidir. Onun öyküleriii ve romanları dünyanın birçok diline tercüme edilmiş, eserleri Uluslararası ödüllere sahıp olmuştur. Onun derin araştırmalarının neticesinde "Göroğlu” ("Köroğlu”) ve "Dede Korkut” gibi dev eserleri temel bilimsel kaynak eserler olarak yayımlanmıştır. Şuan edebi eserleri yazmakla uğraşırken, o aynı zamanda İngiltere Türk Dünyası Kültür Forumu onursal Başkanıdır.
İsa Kayacan, 1943 Türkiye doğumludur. Saygın bir bilimadamı, yazar, şair ve fikir adamıdır. Edebiyatın çeşitli türlerinde onun yazıdığı 130 yakın kitap yayımlanmış ve onların birçoğu önemli ödüller kazanmıştır. Onun 40 bini aşkın makalesini 3.5 binden fazla gazete basmıştır. Onun eserleri dünyanın birçok diline tercüme edilmiştir. Türkiye’de temeli onun Prof.Dr.İsa Kayacan’ın eserlerinden oluşan "İsa Kayacan’ın kütüphanesi” mevcuttur. O, yayımlanmış eserleri için "Guinees Rekorlar Kitabı” na girme çalışmalarını sürdürmektedir. Aynı zamanda o birçok üniversitenin onursal doktora ve professörlük ünvanlarına sahip olmuştur. Şu an kendi eserlerini yazmakla beraber, aynı zamanda birkaç üniversitede hocalık yapmaktadır.
Haldar Vulkan, 1959 Özbekistan doğumlu. Tanınmış şair ve yazar. 1999’dan itibaren Özbekistan Yazarlar Birliği üyesidir. O, 1966’da Özbek Milli Üniversitesi Filoloji bölümünü bitirdi. Şiir ve düzyazıda birkaç kitabı yayımlandı. Onun birkaç romanı Rusça ve İngilizce’ye çevrilmiştir. Japon yazar ve şairlerinin kitaplarını Özbek diline tercüme etti. O, şu an yaratıcılıkla meşkul olmaktadır.
|
