ВВС МОБИЛ ВЕРСИЯСИ

Ахмад ҳожи Хоразмий

Ўзбекистон мустақиллиги: Ким эдигу ким бўлдик...
 
Сўнгги янгиланиш 9 сентябр 2014 - 08:02 GMT
 
Ахмад ҳожи Хоразмий Шўролар даврида Ўзбекистон илму-фанига ўз хиссасини қўшган

Ўзбекистон мустақиллигига бағишланган ҳукумат ҳужжатларида “аҳолининг ҳаёт даражаси бўйича собиқ СССРда энг охирги ўринлардан бирини эгаллаган, пахта яккаҳокимлиги ҳалокатли тус олган, иқтисодиёти бирёқлама ривожланган, қолоқ аграр республикадан бугунги кунда саноати тез суръатлар билан ўсиб бораётган мамлакатга айланган” деб таъкидланади.
Ўзбекистонда узоқ йиллар давомида қишлоқ хўжалиги соҳасида меҳнат қилган мутахассис ва олим Аҳмад ҳожи Хоразмий Совет даврида ўзи гувоҳ бўлган вазиятни ҳамда бугунги кунда қишлоқ хўжалигидаги аҳволни таққослашга уринади.
 “Саноати тез суръат билан ривожланаётгани бордир, лекин бир фактга эътибор қаратиш керак. Совет даврида Ўзбекистоннинг аҳволи ёмон бўлмаган ва минтақадаги бошқа халқларга нисбатан анчайин яхши эди," дейди мутахассис.
“СССР даврида туркманлар, руслар, қозоқлар келиб, бизнинг Тошкентимизга келиб нон еган. Ҳозирда эса Ўзбекистоннинг миллионлаб халқи ўша Россия-ю Қозоғистонларга бориб, мардикорлик қилаяпти. Буни қандай тушуниш мумкин?”
Шўролар даврида Ўзбекистон Марказий Осиё республикалари қатори Шўро давлати учун хомашё манбаъи бўлганини барча иқтисодчилар тан олишади.
Бироқ, “қолоқ аграр”, яъни иқтисоди фақат қишлоқ хўжалигига таянгани туфайли ривож топмаган деб айтиш қанчалик ҳақиқатга тўғри келади?
Аҳмад ҳожи Хоразмийга кўра, “Бу гапда жон бор. Чунки ўша пайтда фақатгина Ўзбекистон эмас, Марказий Осиёнинг деярли ҳамма республикалари аграр эди. Фақат пахта монокультураси билан, озмунча чорва билан шуғулланишарди. Пахта ўзимизда қайта ишланмасди, Россиянинг Ивановосига кетарди. Бор нарсани бор дейиш керак. Мустақилликдан сўнг мана шу масалаларга кўпроқ эътибор берилди”.
Бироқ шу билан бирга 1960- ва 1970-йилларда Африка ва Осиёдан ўқишга келган талабалар Тошкентда жойлашган ирригация, қишлоқ хўжалиги, халқ хўжалиги институтларида билим олганлар.
Ўзбекистон олимлари аграр саноати ва мелиорация соҳалари бўйича катта сондаги кадрларни тайёрлаб чет элларга жўнатишарди.
Аҳмад ҳожи Хоразмий ўтган даврларда Ўзбекистон илму-фанига ҳам ўзининг салмоқли  ҳиссасини қўшган.
У 1979-1980 йилларда ҳозирги Тошкент Давлат Аграр университетида доцент бўлиш ишлаган вақтида у Мозамбикка бориб пахтачилик илмий марказини ташкил қилишда қатнашган.
“Мозамбиқда пахтачиликни ривожлантириш масалаларида қанчадан-қанча тавсияномалару, китоб чиқариб, африкаликларни ўқитганман,” дейди у.
Баъзи кузатувчилар бугунги кунда Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги инқирозга йўл тутмоқда деб хавотир билдиришади.
Ўтмишда Ўзбекистон пахтачилик институти Хоразм филиали директори сифатида фаолият олиб борган зироатчилик эксперти Аҳмад ҳожи Хоразмий бу фикрларни қўллаб-қуватламаса ҳам бироқ атроф-муҳитнинг тобора ёмонлашиб бораётганидан ўз хавотирларини яширмайди.
“Совет даврида экологияга, ернинг ҳосилдорлигига эътибор бериларди, ҳатто раҳбарларни жазолашаррди, керак бўлса. Тўғри, ерга агрохимикатларни солиб, сиз жуда кўп маҳсулот олишингиз мумкин. Ўн йилдан кейин, йигирма, эллик йил ўтгач, нима бўлади у ер? Оролни йўқотганимиздек ерни ҳам йўқотмаслигимиз керак”.
Муқобил медиа плейерда ўйналсинми бу ерга босинг
 

O‘zbekiston mustaqilligi: Kim edigu kim bo‘ldik...
Сўнгги янгиланиш 9 сентябр 2014 - 16:04 GMT
 
Ahmad Xorazmiy Sho‘rolar davrida O‘zbekiston ilmu-faniga o‘z xissasini qo‘shgan

O‘zbekiston mustaqilligiga bag‘ishlangan hukumat hujjatlarida "aholining hayot darajasi bo‘yicha sobiq SSSRda eng oxirgi o‘rinlardan birini egallagan, paxta yakkahokimligi halokatli tus olgan, iqtisodiyoti biryoqlama rivojlangan, qoloq agrar respublikadan bugungi kunda sanoati tez sur‘atlar bilan o‘sib borayotgan mamlakatga aylangan" deb ta‘kidlanadi.
O‘zbekistonda uzoq yillar davomida qishloq xo‘jaligi sohasida mehnat qilgan mutaxassis va olim Ahmad hoji Xorazmiy Sovet davrida o‘zi guvoh bo‘lgan vaziyatni hamda bugungi kunda qishloq xo‘jaligidagi ahvolni taqqoslashga urinadi.
"Sanoati tez sur‘at bilan rivojlanayotgani bordir, lekin bir faktga e‘tibor qaratish kerak. Sovet davrida O‘zbekistonning ahvoli yomon bo‘lmagan va mintaqadagi boshqa xalqlarga nisbatan anchayin yaxshi edi", deydi mutaxassis.
"SSSR davrida turkmanlar, ruslar, qozoqlar kelib, bizning Toshkentimizga kelib non yegan. Hozirda esa O‘zbekistonning millionlab xalqi o‘sha Rossiyayu-Qozog‘istonlarga borib, mardikorlik qilayapti. Buni qanday tushunish mumkin?"
Sho‘rolar davrida O‘zbekiston Markaziy Osiyo respublikalari qatori Sho‘ro davlati uchun xomashyo manba‘i bo‘lganini barcha iqtisodchilar tan olishadi.
Biroq, "qoloq agrar", ya‘ni iqtisodi faqat qishloq xo‘jaligiga tayangani tufayli rivoj topmagan deb aytish qanchalik haqiqatga to‘g‘ri keladi?
 
Toshkentda yuqori malakani talab qiladigan aviator kasbidagi 10 ming kishini ish bilan ta‘minlagan TAPOICh faoliyat yuritgan
Ahmad hoji Xorazmiyga ko‘ra, "Bu gapda jon bor. Chunki o‘sha paytda faqatgina O‘zbekiston emas, Markaziy Osiyoning deyarli hamma respublikalari agrar edi. Faqat paxta monokulturasi bilan, ozmuncha chorva bilan shug‘ullanishardi. Paxta o‘zimizda qayta ishlanmasdi, Rossiyaning Ivanovosiga ketardi. Bor narsani bor deyish kerak. Mustaqillikdan so‘ng mana shu masalalarga ko‘proq e‘tibor berildi".
Biroq shu bilan birga 1960- va 1970-yillarda Afrika va Osiyodan o‘qishga kelgan talabalar Toshkentda joylashgan irrigatsiya, qishloq xo‘jaligi, xalq xo‘jaligi institutlarida bilim olganlar.
O‘zbekiston olimlari agrar sanoati va melioratsiya sohalari bo‘yicha katta sondagi kadrlarni tayyorlab chet ellarga jo‘natishardi.
Axmad hoji Xorazmiy o‘tgan davrlarda O‘zbekiston ilmu-faniga ham o‘zining salmoqli  hissasini qo‘shgan.
U 1979-1980 yillarda hozirgi Toshkent Davlat Agrar universitetida dotsent bo‘lib ishlagan vaqtida u Mozambikka borib paxtachilik ilmiy markazini  tashkil qilishda qatnashgan.
"Mozambiqda paxtachilikni rivojlantirish masalalarida qanchadan-qancha tavsiyalaru, kitob chiqarib, afrikaliklarni o‘qitganman", deydi u.
Ba‘zi kuzatuvchilar bugungi kunda O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi inqirozga yo‘l tutmoqda deb xavotir bildirishadi.
O‘tmishda O‘zbekiston paxtachilik instituti Xorazm filiali direktori sifatida faoliyat olib borgan ziroatchilik eksperti Ahmad hoji Xorazmiy bu fikrlarni qo‘llab-quvatlamasa ham biroq atrof-muhitning tobora yomonlashib borayotganidan o‘z xavotirlarini yashirmaydi.
"Sovet davrida ekologiyaga, yerning hosildorligiga e‘tibor berilardi, hatto rahbarlarni jazolashardi, kerak bo‘lsa. To‘g‘ri, yerga agroximikatlarni solib, siz juda ko‘p mahsulot olishingiz mumkin. O‘n yildan keyin, yigirma, ellik yil o‘tgach, nima bo‘ladi u yer? Orolni yo‘qotganimizdek yerni ham yo‘qotmasligimiz kerak".
Муқобил медиа плейерда ўйналсинми
-------------------------------------------------------------------------------------------
BBC O‘zbek xizmati bilan Whatsapp orqali bog‘lanishni istasangiz, telefonimiz: +44 78-58-86-00-02